Każdy kto jest zdrowy traktuje czas spędzony w łóżku jako ten moment, w którym można się zregenerować, odzyskać siły. Jednocześnie jednak trzeba mieć świadomość, że nie zawsze tak to wygląda. Dla osób, które są przewlekle chore łóżko staje się codziennością, a ciągłe przebywanie w nim sprawia, że są narażeni na różne dolegliwości z tym związane. U takich osób może dojść do powstania odleżyn, które powodują poważne dolegliwości bólowe.
Odleżyny – czym są i jakie czynniki sprzyjają powstawaniu odleżyn?
Odleżyny to zmiany na ciele, które powstają na skutek stałego ucisku na ciało i naczynia krwionośne. Odleżyny powstają w momencie, gdy zmiana pozycji ciała pacjenta jest utrudniona i tym samym dochodzi do tego, że miejscowo następuje niedokrwienie. To zaś z czasem doprowadza do martwicy tkanek.
W przypadku wystąpienia odleżyn powstają na skórze trudno gojące się rany, które mogą dość łatwo być zakażone. Jeśli dojdzie do powstania odleżyn to niestety leczenie odleżyny ma to do siebie, że jest bardzo trudne, trwać może nawet wiele miesięcy i nie zawsze będzie skuteczne. Istotne jest więc to, by w momencie, gdy istnieje ryzyko powstania odleżyn szybko wprowadzić działania profilaktyczne.
Trudna do leczenia martwica
Tak jak zostało już wskazane odleżyny pojawią się na skutek utrzymującego się ucisku, dlatego ryzyko wystąpienia odleżyn pojawia się u pacjentów unieruchomionych, którzy muszą cały czas być w łóżku i mają problemy ze zmianą pozycji ciała. Doprowadza do to martwi tkanek, która dotyczyć może naskórka, całej grubości skóry, tkanki podskórnej, mięśni czy nawet kości pacjenta. Dlatego w przypadku leczenia ran tego typu pojawia się wiele trudności z tym związanych. W miejscu, gdzie występują odleżyny zazwyczaj jest stan zapalny, dlatego może pojawić się wydzielina ropna, dlatego trzeba odpowiednio reagować na uszkodzenia skóry i podejmować działania zmierzające do gojenia ran.
Głębokie rany – czyli co sprzyja powstaniu odleżyn?
Czynnikami, które sprzyjają powstawaniu odleżyn są przede wszystkim choroby przewlekłe, które wymagają leżenia i doprowadzają do tego, że następuje stały ucisk na tkanki miękkie przez podłoże oraz kościec. W przypadku osoby, która nie ma ograniczonej ruchomości taki ucisk powoduje uczucie dyskomfortu i sprawia, że zmieniamy pozycję ciała. U osoby chorej taka zmiana jest niemożliwa, dlatego szybko dochodzi do rozwoju odleżyn.
Proces powstania odleżyn u tych osób może więc być określony jako naturalna reakcja organizmu na utrzymujący sie ucisk. Dodatkowo na powstawanie odleżyn narażeni są pacjenci, którzy mają niedobory krwi, białka, elektrolitów. W tej sytuacji ryzyko powstania martwicy tkanek rośnie. Rozwój tkanki martwiczej jest dużo bardziej prawdopodobny u pacjentów chorych na cukrzycę, miażdżycę czy choroby układu oddechowego. Poza tym u chorego powstają odleżyny jeśli ten mają problem z kontrolą oddawania moczu i stolca, ponieważ zanieczyszczona i wilgotna skóra jest dużo bardziej skłonna do uszkodzeń.
Charakterystyczne będzie również to, że problem odleżyn dużo częściej dotyczy także pacjentów w podeszłym wieku. Stan skóry pacjentów po 70 roku życia sprawia, że odleżyny występują u nich nawet dwa razy częściej niż u tych, którzy nie ukończyli tego wieku.
Odleżyny – jak dochodzi do ich powstania?
Powstawanie odleżyn związane jest z różnymi czynnikami, ryzyko w pewnych sytuacjach jest większe, co zostało wskazane i mogą być charakterystyczne miejsca występowania odleżyn, natomiast można mówić o trzech sposobach ich powstawania:
- tarcie
- ucisk
- boczne siły ścinające
Pacjenci, którzy znajdują się w jednej pozycji przez dłuższy czas będą zmagać się z tym, że może miejscowo dojść do obumarcia tkanek. Związane jest to z naciskiem, który sprawia, że zamyka się dopływ krwi do komórek. Uważano, że konieczne jest do tego ciśnienie 20 mm HG, obecnie uważa się, że nawet niższe ciśnienie może do tego doprowadzić jeśli nacisk będzie utrzymywał się odpowiednio długo.
Różne stopnie odleżyn – jak są klasyfikowane?
W przypadku odleżyn należy zwrócić uwagę na to jaki charakter mają określone zmiany, by ocenić również to jak mogą one zostać zaklasyfikowane. Do oceny odleżyn stosuje się obecnie system klasyfikacji, który zakłada ich zestawienie w pięciu stopniach według skali Torrance’a.
Skala określa więc pressure ulcers w następujący sposób:
- I stopień – zaczerwienienie, które blednie pod wpływem ucisku, mikrokrażenie jest utrzymane, naskórek jest w ciągłości
- II stopień – zaczerwienienie nie blednie, przebarwienie skóry, która ma wyższa temperaturę, pojawiają sie oznaki zaplenia, obrzęk, mogą występowa pęcherze i nadżerki
- III stopień – objawy odleżyn związane z uszkodzeniem pełnej grubości skóry, na ranie pojawiać się żółte masy tkanek, suchy cienki strup.
- IV stopień – uszkodzenie dotyczyć będzie skóry oraz tkanki podskórnej, dochodzi do tego, że będzie dotyczyć powięzi.
- V stopień – w przypadku stopni rozwoju odleżyn to ostatni element klasyfikacji, który dotyczy sytuacji uszkodzenia przekraczającego powięź, dochodzi do mięśni, struktur kostnych, stawów oraz ścięgien.
Taka klasyfikacja pozwala określić jaki będzie sposób zarządzania raną odpowiedni dla danej sytuacji, oraz pozwoli ocenić jak uniknąć pogłębienia problemu czy zakażenia odleżyny.
Działania profilaktyczne – czyli jak uniknąć wystąpienia odleżyn
W przypadku oceny ryzyka odleżyn trzeba zacząć podejmować działania profilaktyczne, które sprawią, że zapobieganie powstawaniu odleżyn będzie skuteczne. W przypadku profilaktyki odleżyn zakłada się, że nie tylko istotna będzie sama ocena ryzyka, ale także kwestia diety, zmniejszenie ucisku w newralgicznych miejscach i odpowiednia higiena u chorego.
Istnieją pewne miejsca powstawania odleżyn, które się powtarzają u większości pacjentów, dlatego tam właściwa pielęgnacja skóry jest tak istotna. Odpowiednia pielęgnacja ciała chorego może więc sprawić, że nie dojdzie do wysokiego stopnia rozwoju rany i odleżyny nie będą tak problematyczne.
Postaw na odpowiednie wyposażenie dla pacjenta
Istotne z punktu widzenia pacjenta będzie stworzenie mu takich warunków, w których ryzyko wystąpienia odleżyn będzie mniejsze. Sprzyjać mogą temu warunki, w których mieszka. Dlatego sięgnąć można np. do oferty Beck-Orto, gdzie w sprzedaży znajduje się duży wybór łóżek rehabilitacyjnych, na których łatwiej będzie zadbać o ewentualną ruchomość pacjenta.
Do tego dochodzi również właściwe dobranie materaca, na którym chory będzie spędzał całe dnie. Niektóre firmy wprowadzają do sprzedaży specjalne materace przeciwodleżynowe, które gwarantują wysoki poziom ochrony i mogą zapobiegać odleżynom, ewentualnie będą miały również wpływ na to, że pojawienie się odleżyn na ciele zostanie dzięki takim materacom opóźnione.
Warto więc pomyśleć o odpowiedniej profilaktyce i zadbać o wyposażenie, które zostanie zapewnione choremu.
Leczenie odleżyn – co zrobić w momencie powstania odleżyn?
Nawet mimo szeroko zakrojonych działań profilaktycznych u wielu pacjentów ryzyko powstania odleżyn jest tak duże, że nie uda się tego uniknąć. Wtedy leczenie odleżyn należy realizować pod nadzorem lekarza. Jeśli będzie się wymagało leczenia odleżyn trzeba podjąć działania zmierzające do oceny stopnia, by wiedzieć jakie będą najlepsze metody zarządzania raną.
Przy odleżynach nie stosuje się obecnie tradycyjnych opatrunków z gazy. Zamiast tego stawia się na specjalne opatrunki, które tworzą wilgotne środowisko. W przypadku odleżyn pacjentowi należy zakładać gotowe opatrunki. Przy leczeniu odleżyn stosuje się tego typu rozwiązanie, ponieważ opatrunki takie są łatwe w użyciu, nie trzeba ich często zmieniać.
Zarządzanie raną – jak wygląda dobór opatrunków?
Na dobór opatrunków wpływ ma między innymi stopień zaawansowania rany. Mając taką ocenę będzie można ocenić jak może przebiegać proces gojenia i jak powinno się pielęgnować brzegi rany. Lekarz powinien oceniać co znajduje się na dnie rany, jaki ma kolor i jak będzie się zachowywać w trakcie pielęgnacji.
W przypadku procesu gojenia ran bardzo istotne jest dobranie metody leczenia do tego jak rana wygląda i jak się zachowuje na stosowane metody leczenia. Dlatego nawet jeśli ktoś znajduje się u kresu życia można leczyć odleżyny i właściwie dobierać metody. Mimo, że leczenie ran przewlekłych jest trudne to nie zawsze musi być skazane na niepowodzenie. Znając więc przyczyny powstawania odleżyn i mając świadomość ryzyka łatwiej będzie unikać problemu.
Regularna zmiana opatrunków i zapobieganie powstawaniu odleżyn
Zakłada się, że nowoczesne leczenie ran specjalistycznych wymaga odpowiednich opatrunków. Sam ich zakup jednak nie powoduje, że problem zostanie rozwiązany. Tak naprawdę jeśli chodzi o leczenie ran odleżynowych bardzo ważne jest dokonywanie zmian w odpowiednim czasie. Zmiana powinna być między 4 a 7 dniem od założenia opatrunku. Jednocześnie przy leczeniu odleżyn ważna jest odpowiednia temperatura rany na poziomie około 37 stopni, dlatego ani zbyt rzadka ani zbyt częsta zmiana nie będzie odpowiednia.
Znajomość tematu sprzyja skutecznym działaniom leczniczym
Tematyka odleżyn, profilaktyki i leczenia została dość szeroko przedstawiona w powyższych akapitach. W ten sposób można lepiej poznać temat i dowiedzieć się czego można się spodziewać u pacjentów przewlekle chorych. Jednocześnie należy mieć świadomość, że odleżyny to poważny problem, który niesie za sobą wiele dolegliwości. Ich pokonanie jest bardzo trudne, dlatego tak istotne są działania profilaktyczne, a na wszelkie potencjalne objawy powinno się jak najszybciej reagować.
Trzeba również zdawać sobie sprawę z problemu, który u kresu życia może dotyczyć każdego z nas. Dlatego tak istotne jest odpowiednie podejście do pacjenta, który będzie cierpiał fizycznie z powodu odleżyn i dlatego tak istotne jest podjęcie działań, które ewentualnie mogą zmniejszyć cierpienia psychiczne, które będą go dotyczyły. Wyrozumiałość, odpowiednie podejście do pacjenta to bardzo istotna kwestia, o której powinien pamiętać każdy kto będzie odpowiadał za pielęgnację osoby obłożenie chorej.